Jantina

Keturunan dan pewarisan dalam masyarakat Yi secara tradisinya adalah patrilineal dan lelaki pada umumnya dianggap lebih tinggi daripada wanita. Di kawasan tertentu, wanita Yi masih ketinggalan berbanding lelaki dari segi pendidikan dan sangat sedikit wanita Yi menjadi pengajar pendidikan atau pemimpin politik. Wanita Yi lebih ketara minum dan merokok berbanding wanita Cina Han. [11]

Perhambaan

Masyarakat Yi tradisional dibahagikan kepada empat kasta iaitu Yi Hitam (bangsawan nuohuo) , Yi Putih, ajia, dan xiaxi . Yi Hitam membentuk kira-kira 7 peratus daripada populasi manakala Yi Putih membentuk 50 peratus daripada populasi. Kedua-dua kasta itu tidak berkahwin campur dan Yi Hitam sentiasa dianggap berstatus lebih tinggi daripada Yi Putih, walaupun Yi Putih lebih kaya atau memiliki lebih ramai hamba. Yi Putih dan Hitam juga tinggal di kampung yang berasingan. Yi Hitam tidak bertani, yang secara tradisinya dilakukan oleh Yi Putih dan hamba. Yi Hitam hanya bertanggungjawab untuk pentadbiran dan aktiviti ketenteraan. Yi Putih secara teknikalnya bukan hamba tetapi hidup sebagai hamba inden kepada Yi Hitam.

Ajia pula membentuk 33 peratus daripada populasi. Mereka dimiliki oleh Yi Hitam dan Putih dan bekerja sebagai buruh inden yang lebih rendah daripada Yi Putih.

Xiaxi adalah kasta yang paling rendah. Mereka adalah hamba yang tinggal bersama ternakan pemiliknya dan tidak mempunyai hak. Mereka boleh dipukul, dijual, dan dibunuh untuk sukan. Pengkategorian keempat-empat kasta adalah melalui keturunan patrilineal. [12] [13] [14] [15] [16] [17] Pelaziman budaya hamba adalah begitu besar sehingga kadang-kadang kanak-kanak dinamakan mengikut bilangan hamba yang mereka miliki. Contohnya: Lurbbu (banyak hamba), Lurda (hamba yang kuat), Lurshy (panglima hamba), Lurnji (asal hamba), Lurpo (tuan hamba), Lurha, (seratus hamba), Jjinu (banyak hamba). [18]

Kes-kes pengaruh sistem perhambaan kasta boleh ditemui selewat-lewatnya pada 1980-an dan awal 1990-an, apabila puak nuohuo menghalang perkahwinan dengan qunuo atau menghukum keturunan mereka yang melakukannya. [11]

Cerita rakyat

Wira paling terkenal dalam mitologi Yi ialah Zhyge Alu. Dia adalah anak seekor naga dan seekor helang yang memiliki kekuatan ghaib, anti-sihir, dan kuasa anti-hantu. Dia menunggang kuda terbang bersayap sembilan yang dipanggil "sayap syurga panjang." Dia juga mendapat bantuan burung merak ajaib dan ular sawa. Burung merak ajaib itu dipanggil Shuotnyie Voplie dan boleh memekakkan telinga mereka yang mendengar jeritannya, tetapi jika diajak masuk ke rumah seseorang, akan memakan kejahatan dan mengusir penyakit kusta. Ular sawa yang dipanggil Bbahxa Ayuosse, telah dikalahkan oleh Zhyge Alu, yang bergelut dengannya di lautan selepas berubah menjadi naga. Ia dikatakan boleh mengesan penyakit kusta, menyembuhkan batuk kering, dan membasmi wabak. Seperti mitologi Cina, Hou Yi, Zhyge Alu menembak matahari untuk menyelamatkan orang ramai. [19] Dalam Bimoisme agama Yi, Zhyge Alu membantu paderi bimo dalam menyembuhkan penyakit kusta dan melawan hantu. [20]

Jiegujienuo ialah hantu yang menyebabkan pening, lambat bertindak, demensia dan kebimbangan. Hantu itu dipersalahkan kerana penyakit dan ritual pengusiran syaitan dijalankan untuk memerangi hantu itu. [20]

Pesta Obor

Pesta Obor adalah salah satu cuti utama orang Yi. Menurut legenda Yi, pernah ada dua orang yang sangat kuat, Sireabi dan Atilaba. Sireabi tinggal di syurga manakala Atilaba di bumi. Apabila Sireabi mendengar tentang kekuatan Atilaba, dia mencabar Atilaba untuk pertandingan gusti. Selepas mengalami dua kekalahan, Sireabi terbunuh dalam satu pertarungan, yang sangat menimbulkan kemarahan para bodhisattava, yang menghantar wabak belalang untuk menghukum bumi. Pada hari ke-24 bulan ke-6 kalendar lunar, Atilaba menebang banyak pokok pain dan menggunakannya sebagai obor untuk membunuh belalang, melindungi tanaman daripada kemusnahan. Pesta Obor itu diadakan sebagai penghormatan kepadanya. [21]

Kesusasteraan

Artis Colette Fu, cicit perempuan Long Yun telah meluangkan masa dari 1996 hingga kini mengambil gambar komuniti Yi di Wilayah Yunnan. Siri buku bertajuk We are Tiger Dragon People, termasuk imej banyak kumpulan Yi. [22] [23]

• Wanita Yi dalam pakaian tradisional
• Wanita Yi dalam pakaian tradisional dengan seorang kanak-kanak
• Wanita Yi dalam pakaian tradisional
• Lelaki Yi dalam pakaian tradisional
• Lelaki Yi dalam pakaian tradisional